Afkicken onder begeleiding

In onze maatschappij is het zeer geaccepteerd om tijdens sociale gelegenheden een glas alcohol te drinken of op een festival een pilletje te gebruiken. Mensen gebruiken nu eenmaal diverse manieren om zich te kunnen ontspannen of te vermaken. Maar wanneer spreken we nou eigenlijk over een verslaving en wanneer is er hulp bij nodig?

Er zijn heel wat mensen die in de loop der jaren een negatief zelfbeeld hebben ontwikkeld, bijvoorbeeld door een jeugdtrauma, hoge werkdruk, problemen in de relationele sfeer of social media. Wanneer iemand steeds meer gaat drinken of middelen gaat gebruiken om aan deze negatieve gedachten te ontsnappen, is de kans om een verslaving te ontwikkelen groter. Ieder zoekt een manier om met deze druk om te gaan.

Wanneer is er sprake van een verslaving?

Iemand is verslaafd wanneer diegene niet meer de drang kan beheersen tot het gebruik van die middelen waarvan het lichaam en/of de geest afhankelijk zijn geworden. Als iemand drinkt of drugs gebruikt om negatieve gedachten of mentale druk te maskeren, dan raakt diegene langzaam de controle over het gebruik kwijt. ‘Af en toe’ wordt een ‘dagelijkse routine’. Officieel is er sprake van een verslaving wanneer:

• er wordt gebruikt om aan negatieve gedachten te ontsnappen;
• het drugsgebruik of de alcoholinname toeneemt;
• je zowel lichamelijk als geestelijk niet meer zonder kan;
• er ontwenningsverschijnselen optreden wanneer er niet gebruikt/gedronken wordt;
• er obsessieve gedachten zijn om drugs te gebruiken of alcohol te drinken.

Oorzaken van een verslaving

Er zijn verschillende oorzaken waardoor iemand een verslaving ontwikkeld. Er kunnen bijvoorbeeld psychische, erfelijke of omgevingsfactoren de doorslag geven. Een psychische oorzaak van een verslaving is bijvoorbeeld depressie. Een depressie kan ervoor zorgen dat iemand de neiging heeft om drugs of alcohol te gaan gebruiken. Ook stress, verveling of angst zijn psychische oorzaken voor een verslaving.

Erfelijkheid en verslaving

Het is zo dat sommige mensen genetisch meer kans hebben om verslaafd te raken. Dit geldt bijvoorbeeld voor kinderen van wie hun ouders verslaafd zijn/waren. Bij hun is de kans groter dat zij ook een verslaving ontwikkelen. Bovendien is middels onderzoeken onder tweelingen gebleken dat er bepaalde genen zijn die de kans op een verslaving vergroten. Ook geldt over het algemeen dat mannen meer kan hebben op het ontwikkelen van een verslaving dan vrouwen.

Ook omgevingsfactoren hebben, naast psychische en erfelijke factoren, een grote invloed op het ontwikkelen van een verslaving. Hierbij kun je denken aan de gezinssituatie, woonomgeving en vrienden.

Biologische oorzaak verslaving

Bij het gebruiken van drugs en/of alcohol komt er een bepaald stofje in het lichaam vrij wat als beloning een gevoel van plezier geeft. Dit stofje komt normaal gesproken ook vrij bij bepaald belonend gedrag, zoals eten of seks. Bij middelengebruik komt deze stof, dopamine, echter in grote hoeveelheden vrij. Dopamine zorgt ervoor dat iemand die verslaafd is zich goed voelt bij het nemen van het verslavende middel. Diegene zal dan ook steeds vaker op zoek gaan naar dit gevoel. Uiteindelijk hebben je hersenen steeds meer van het middel nog om hetzelfde gevoel te creëren. Hierdoor ontstaat er afhankelijkheid en kan iemand uiteindelijk niet meer functioneren zonder, met als gevolg een verslaving.

Symptomen verslaving

Om vast te stellen of er sprake is van een verslaving, wordt er gekeken naar de zogenaamde DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Zij hebben 11 kenmerken opgesteld waaruit kan blijven of iemand verslaafd is of niet. Al wordt het hier geen verslaving genoemd, maar een ‘stoornis in het gebruik van middelen’. Deze kenmerken gelden echter ook voor verslavingen aan gedragingen. Bij gebruik wordt dan het uitvoeren van bepaald gedrag bedoeld. Voldoet iemand aan twee of drie criteria, dan is er sprake van een milde stoornis. Bij vier of vijf criteria is dat al een gematigde stoornis en bij zes of meer wordt er gesproken van een ernstige stoornis.

• Je gebruikt vaker en in grotere hoeveelheden dan dat oorspronkelijk het plan was.
• Pogingen om te minderen of te stoppen mislukken.
• Herstellen van het gebruik kost veel tijd.
• Je hebt een sterk verlangen om (meer) te gebruiken.
• Door je gebruik schiet je te kort op je werk, op school of thuis.
• Ondanks het ontstaan van probleem op relationeel vlak blijf je gebruiken.
• Door het gebruik geef je hobby’s, sociale activiteiten of werk op.
• Zelfs wanneer je erdoor in gevaar komt blijf je gebruiken.
• Ondanks dat het besef bestaat dat het gebruik lichamelijke en/of psychische problemen met zich meebrengt blijf je gebruiken.
• Je hebt grotere hoeveelheden nodig om het effect te kunnen voelen. Dit wordt tolerantie genoemd.
• De ontwenningsverschijnselen treden minder heftig op door meer van de stof te gebruiken.

Kun je volledig herstellen van een verslaving?

Het overwinnen van je verslaving kan een jarenlang proces zijn. De ontwenningsverschijnselen waar je mee te maken krijgt tijdens het afkicken kunnen erg heftig zijn. Bovendien vraagt het afkicken van een verslaving veel moed en doorzettingsvermogen. Zeker hoe langer je verslaafd bent, hoe lastiger het is om hier vanaf te komen. Sommige mensen overwinnen het, maar voor anderen is het een leerproces om met hun verslaving om te gaan. Een terugval ligt snel op de loer. Als ex-verslaafde blijf je immers extra gevoelig voor het middel of gedrag. Ook al ben je jarenlang niet in contact geweest met het middel of het gedrag, de verslaving kan gemakkelijk terugkomen. Daarom blijft het belangrijk om dan weerstand te kunnen bieden door een andere levensstijl aan te nemen.